Daruma Doll

Als je op deze pagina terecht bent gekomen betekent dit dat je deel hebt genomen aan een implemenatietraject van de Better Results Group én dat je een Daruma doll hebt gekregen! Op deze pagina vind je meer informatie over de Daruma doll. Een bijzonder cadeau voor een bijzondere prestatie. Ga zo door!

Daruma Doll

De Daruma doll (達磨 daruma), ook bekend als de Dharma doll, is een holle, ronde, traditioneel Japanse pop met de beeltenis van Bodhidharma. Bodhidharma was de grondlegger van het Zen boeddhisme. De poppen zijn meestal rood en in de vorm van een bebaarde man (Dharma), maar komen ook voor in andere kleuren en uitvoeringen, afhankelijk van de regio en de kunstenaar. Sommige mensen zien het als speelgoed (omocha), voor velen is het echter een  symbool van doorzettingsvermogen en geluk. Het wordt dan ook vaak cadeau gegeven om mensen aan te moedigen. De pop wordt door vele boeddhistische tempels ook gebruikt om doelen te stellen – dit laatste is echter een vooral commerciële toepassing.

Bodhidharma

Bodhidharma was een boeddhistische monnik die leefde in de 5e/6e eeuw eeuw na Christus. Hij wordt traditioneel gezien als de brenger van Ch’an (Zen) naar China. Weinig hedendaagse biografische informatie over Bodhidharma is bewaard gebleven en vrijwel alle huidige publicaties zijn legendes. Volgens één versie kreeg Bodhidharma onder andere naam vanwege het ‘muurstaren’. De legende beweert dat hij negen jaar lang met zijn gezicht naar een muur in meditatie zat. Dit zonder te bewegen, waardoor zijn benen en armen eraf vielen. Een andere populaire legende is dat hij tijdens zijn negen jaar durende meditatie toch een keer in slaap viel, boos op zichzelf werd en zijn oogleden afsneed om nooit meer in slaap te kunnen vallen.

Historie en commercie

Dat de Daruma tegenwoordig wordt geassocieerd met een teken van geluk komt voort uit de Daruma-Dera (Tempel van Daruma), die staat in Takasaki (Gunma Prefectuur, ten noorden van Tokio). Josef Kyburz, ateur van “Omocha”: Things to Play (Or Not to Play) with, legt uit dat de oprichter van Daruma-Dera nieuwjaarswensen tekende die Bodhidarma weergaven. De parochianen zouden deze tekeningen bewaren om ‘geluk en voorspoed te brengen en ongelukken en tegenslag te voorkomen’. Men gelooft dat het Daruma beeldje vervolgens is ontstaan in deze regio toen de negende priester, Togaku, een oplossing bedacht voor de constante vraag van de parochianen voor nieuwe gelukstekeningen. De tekeningen werden altijd gegeven met de effectiviteit van één jaar, waardoor mensen elk jaar een om een nieuwe vroegen. Aan het begin van de Meiwa periode (1764-72) loste hij dit op door de mensen hun eigen Daruma geluksvoorwerp te laten maken. De tempel maakte houten mallen die de mensen konden gebruiken. Hiermee maakten ze vervolgens driedimensionale geluksvoorwerpen van papier-maché.

Kyburz merkt op dat, hoewel het onbekend is wanneer het Daruma beeldje werd gecombineerd met een tuimelaarpop, ze als gelijkwaardig werden gezien in het midden van de 19^e eeuw. De pop werd steeds populairder en werd een mascotte voor de regio. Dit kwam met name omdat de meerderheid van de families zijde boeren waren, een teeltsoort dat veel geluk nodig heeft om te slagen.

Er is een jaarlijks Daruma doll festival (達磨市 daruma-ichi) in Takasaki, dat is uitgeroepen tot de ‘geboorteplaats’ van de Daruma doll. De viering vind plaats bij de Daruma-Dera Shorinzan. Volgens de website van de stad Takasaki “komen meer dan 400.000 mensen van de hele Kanto-vlakte om nieuwe gelukspoppen voor het jaar te kopen. Takasaki produceert 80% van de Japanse Daruma dolls.” Het festival biedt ook een 24-uurs lezing van de soetra’s door de Shorinzan-monniken aan voor wereldvrede.

Fysieke kenmerken en symboliek

Het ontwerp van Daruma dolls, met name de vorm, kleur, ogen en gezichtshaar, hebben elk hun eigen geschiedenis en symbolische betekenis.

Vorm

Daruma’s zijn nog steeds meestal gemaakt van papier-maché,  hebben een ronde vorm, zijn hol en aan de onderkant verzwaard zodat ze bij het kantelen altijd weer rechtop gaan staan. In het Japans wordt een tuimelaarpop okiagari genoemd, wat ‘opstaan’ (oki) en ‘tevoorschijn komen’ (agari) betekent. Deze eigenschap symboliseert het vermogen om succes te hebben, tegenspoed te overwinnen en te herstellen van ongeluk. In de Japanse populaire cultuur op kaarten, banners en boeken wordt de Daruma vaak geïllustreerd naast de uitdrukking “Nanakorobi Yaoki”, wat “zeven keer naar beneden, acht keer omhoog” betekent.

De Daruma heeft dezelfde stijl als een eerdere pop die Okiagari Koboshi heette, een tuimelaarpop van een monnik die in de Kinki regio populair was tijdens de 17^e eeuw. De eerste okiagari pop zou echter zijn geïntroduceerd vanuit Ming China rond 1368-1644.

Kleur

De rode kleur van de Daruma’s is waarschijnlijk afgeleid van de kleur van de kleding van priesters. Betrouwbare bronnen in het Engels zijn moeilijk te vinden, maar een Japanse website noemt de rode kleur zoals “de kleur van het gewaad van een hooggeplaatste priester.” De schrijver concludeert vervolgens dat “aangezien Daruma de oprichter van de Zen Sect is, hij wel een rood gewaad moet hebben gedragen.”

Door zijn rode gewaad is Daruma een rol gaan spelen in het genezen van ziektes. Tijdens de late Edo periode (in de jaren 1600 tot 1868) was de overtuiging dat rood werd geassocieerd met de pokken. Hartmut O. Rotermond, schrijver van Demonische aandoeningen of Besmettelijke Ziekte?, beschrijft dat in Edo en omliggende steden er veel uitbraken van de mazelen en pokken waren. In het huidige Japan zijn er veel rode heiligdommen toegewijd aan een God van de Pokken, die voorkeur had voor rood. Deze heiligdommen zijn gebouwd als reactie op de uitbraken. Japanners hingen touwen met rode papieren stroken rond het huis, overtuigd dat de God van de Pokken, als het goed gestemd was, een kind zou sparen. Ook droeg het kind een rood gewaad en werd er een klein altaar gemaakt voor de God, met een talisman zoals Daruma figuurtjes erop. Deze preventieve maatregelen werden ook gebruikt om anderen te waarschuwen als er zieken in huis waren en om reinheid rond de zieken aan te moedigen. Het rood van Daruma werd gebruikt om de God te pacificeren, terwijl het beeld van Okiagari werd gebruikt om de patiënt aan te moedigen te herstellen zodra hij/zij ziek werd. Daruma’s worden ook verkocht in een set van vijf kleuren – blauw, geel, rood, wit en zwart – en worden Goshiki Daruma genoemd. Tegenwoordig zijn Daruma’s ook in andere kleuren, inclusief in het goud, wat geluk op financieel gebied zou moeten geven.

Ogen

De ogen van Daruma zijn vaak wit wanneer ze worden verkocht. Monte A. Greer, schrijver van Daruma Eyes, beschijft “hele grote symmetrische ronde witten ogen” om doelen of belangrijke taken in het oog te houden en te motiveren om het werk af te ronden. De ontvanger van de pop kleurt een oog in bij het stellen van het doel en kleurt het andere oog in wanneer dat doel is bereikt. Op deze manier wordt de ontvanger herinnert aan het doel wanneer hij/zij de eenogige Daruma ziet. Een uitleg hoe dit gebruik is gestart geeft aan dat om Daruma-san te motiveren je wensen te vervullen, je belooft om hem volledig zicht te geven wanneer het doel is bereikt. Deze praktijk kan ook iets te maken hebben met ‘verlichting’, het ideale verwezenlijking van het boeddhisme. Dit gebruik heeft geleid tot een zin in het Japans die vertaalt wordt als “beide ogen open.” Refererend naar het ‘openen’ van het tweede oog, drukt het het realiseren van een doel uit. Traditioneel werd de Daruma gekocht voor een huishouden en alleen het hoofd van het huishouden tekende de ogen in.

Een voorbeeld hiervan zijn politici tijdens verkiezingen. Politieke partijen hebben vaak grote Daruma poppen en amuletten in hun hoofdkwartier, die zijn gekocht van lokale tempels als een gebed voor overwinning. Deze praktijk werd uitgelicht in een artikel in Time magazine in 1967: “Vorige week dipte Premier Eisaku Satō van de zittende liberale democratische partij een sumi kwast in de inkt en met snelle streken kleurde hij de rechter oog van zijn Daruma in. ‘De ogen zijn zo groot als die van mijzelf,’ voegde hij er na afloop aan toe.”

In de late jaren ’90 benoemden verschillende groepen mensenrechtenactivisten Daruma zonder ogen (en de praktijken die daarmee geassocieerd worden) als discriminerend voor blinden. Sommige media organisaties en politici stopten met het tonen van Daruma’s zonder ogen om negatieve publiciteit te voorkomen.

Gezichtshaar

Daruma’s gezichtshaar is een symbolische representatie van dieren die bekend staan in Aziatische cultuur voor een lang leven: de kraanvogel en de schildpad. De wenkbrauwen hebben de vorm van een kraanvogel, terwijl de baard lijkt op de schild van een schildpad. Een Japanse website geeft aan dat er oorspronkelijk een slang of draak was afgebeeld als snor en baard, maar dat dit is veranderd in een schildpad om de wens voor een lang leven te benadrukken. Hierdoor was de Daruma ontworpen om overeen te komen met het Japanse gezegde “De kraanvogel leeft 1000 jaar, de schildpad 10.000 jaar.”

Daruma verbranding

Aan het einde van het jaar worden alle Daruma’s terug gebracht naar de tempel waar ze zijn gekocht voor een traditionele verbrandingsceremonie. Deze ceremonie, Daruma Kuyō genaamd, vindt één keer per jaar plaats, meestal gelijk na Nieuwjaarsdag. De meest bekende van deze evenementen worden gehouden in de Nishi-Arai Daishi-tempel (Tokio) en de Dairyū-ji-tempel (Gifu). Bij deze evenementen brengen mensen de Daruma figuren die ze dat jaar hadden gebruikt naar de tempel. Nadat ze hun dankbaarheid hebben betuigd, geven ze het terug aan de tempel en kopen ze nieuwe voor het volgende jaar. Alle oude Daruma figuren worden tegelijkertijd verbrand in de tempel. Na een plechtige vertoning van de binnenkomst van de monniken, het lezen van de soetra’s en het blazen op de hoorns, worden de tienduizenden Daruma’s in brand gestoken.

Hide-sp, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Kleur en betekenis

ROOD – Geluk
BLAUW – Onderwijs en werkstatus
GROEN – Gezondheid en lang leven
GEEL  – Veiligheid en bescherming
GOUD – Rijkdom en voorspoed
PAARS – Zelfverbetering en persoonlijkheid
ROZE  – Liefde en romantiek
WIT – Puurheid, harmonie en vrede
ZWART – Preventie en vermijding van ongeluk